Woordenboekdefinities van competentie zijn relatief eenvoudig en hebben gewoon betrekking op het vermogen van een individu om een baan of rollen met succes uit te voeren. Een bekwame projectmanager is dus iemand die in staat is een project succesvol te managen, een bekwame programmamanager is iemand die een programma succesvol kan managen, enzovoort.
In de context van het Praxis framework zijn de doelen van competentie als volgt:
- criteria vaststellen aan de hand waarvan de competentie kan worden geïdentificeerd;
- een manier bieden om functionele en procescompetenties te integreren ter ondersteuning van het competentieniveau.
De competentie van bijvoorbeeld een projectmanager is geen garantie dat een project succesvol wordt opgeleverd. Er zijn te veel andere factoren in het spel, niet in de laatste plaats de competentie van de sponsor en de leden van het management en de opleveringsteams. Het is niet onredelijk om te zeggen dat de competentie van invloedrijke stakeholders ook belangrijk is - en dat is in termen van hun competentie in de rol van stakeholder in plaats van in hun eigenlijke baan.
Omdat de inzet van bekwame mensen een kenmerk is van competentieniveau 2, beschrijven de in Praxis gedefinieerde competenties hoe een individu op dat niveau zou moeten presteren in een organisatie.
Het is duidelijk dat succesvolle projecten, programma's en portfolio’s afhankelijk zijn van de competentie van een diversiteit aan mensen. Daarom is de inzet van bekwame mensen een kenmerk van competentieniveau 2.
Naast de basisdefinitie als het vermogen om een rol te vervullen, wordt competentie gedefinieerd als een mengeling bestaande uit kennis, ervaring, prestaties en gedrag in verschillende combinaties en geacht belang.
Het idee dat iemand competent is leidt onvermijdelijk tot de vraag: "Hoe ziet competent eruit"? Veel organisaties proberen deze vraag te beantwoorden door middel van een competentieframework. Dit is een gestructureerde set aan competenties, waarbij een competentie een definitie is van eigenschappen die een individu moet hebben of moet verwerven om effectief te kunnen presteren.
Competenties worden gedefinieerd voor thema’s die een vakgebied vormen. Dus in het geval van het Praxis competentieframework zijn de managementfuncties in het kennisframework en de processen in de methode de thema’s waarvoor competenties gedefinieerd worden.
Competentieframeworks kunnen voor verschillende doelen worden gebruikt, zoals:
- het definiëren van rolbeschrijvingen;
- competentiegericht interviewen;
- beoordelen van de competenties om de leer- en ontwikkelingsbehoeften te bepalen;
- op competenties gebaseerde beoordelingen.
In theorie kunnen competenties gedefinieerd worden in termen van kennis, prestaties, ervaring en gedrag. In de functie van risicobeheer zou bijvoorbeeld het volgende kunnen worden gedefinieerd:
- Kennis: "Kent en begrijpt technieken voor het beoordelen van bedreigingen en kansen.
- Prestaties: "in staat zijn om de kans en effect van risicogebeurtenissen te beoordelen".
- Ervaring: "Heeft leiding gegeven aan anderen die zich bezig hielden met risicobeoordeling bij complexe projecten.
- Gedrag: "Is bereid om een gecalculeerd risico te nemen om nuttige doelen te bereiken".
Ervaring en gedrag zijn gevoeliger voor de omgeving waarin de competentie wordt toegepast, waardoor generieke competenties vaker worden gedefinieerd in termen van kennis en prestaties, waarbij ervaring en gedrag worden toegevoegd als onderdeel van een volledige rolbeschrijving.
De competenties voor elk project, programma, portfolio en rol daarin zullen in zekere mate variëren naargelang de omgeving van het werk. Het belangrijkste voordeel van een competentieframework is dat individuele competenties op verschillende manieren kunnen worden gecombineerd om verschillende rollen te creëren die geschikt zijn voor een bepaalde omgeving.
Competentie voor een bepaalde rol in een specifieke omgeving is daarom een combinatie van competenties die uit het framework zijn overgenomen. Ook dan kan het nodig zijn om de competenties op maat te maken voor specifieke situaties.
Met dank aan het BPUG-team voor de vertaling naar het Nederlands
